سلام‏

اسلام براى برخورد کردن افراد به یکدیگر شعارى وضع کرده است که از خود اسلام است، قبل از اسلام نبوده و ابتکار خود اسلام است: سلام‏، سلام علیکم‏. پیغمبر فرمود سلام شعار اهل جنت و بهشت است (چون در بهشت است که قرآن‏ سلامٌ علیکم‏ نقل کرده است). دو نفر مسلمان وقتى که به یکدیگر مى‏رسند چکار بکنند؟ آیا رسیدنشان به یکدیگر مثل رسیدن دوتا حیوان باشد؟ برخورد اوّلى، یک عنوان و تیترى و یک کارى نداشته باشد؟ کلاههایمان را برداریم؟ نه، کلاه برداشتن شعار اسلام نیست، شعار ایران هم نیست. مثل چینى‏ها بینى‏هایمان را به همدیگر بمالیم؟

این هم شعار اسلام نیست. اسلام دین ناطق و زباندار است، با آدمى حرف مى‏زند.

همین‏طور که راجع به‏ بسم‏اللَّه‏ عرض کردم، شما بروید بگردید، من به شما مهلتى مى‏دهم، اگر در میان همه شعارهایى که افراد و ملتها در برخورد با یکدیگر دارند، از سلام‏ و سلامٌ علیکم‏ شعارى پرمعنى‏تر و عالیتر و مترقى‏تر پیدا کردید من به شما اجازه مى‏دهم که دیگر شما سلام نکنید. آخر چه از این عالیتر؟ دو نفر به همدیگر مى‏رسند، اعلام سلم و سلام با یکدیگر مى‏کنند. مى‏گوید سلم بر تو، سلامت و صفا براى تو آرزو مى‏کنم. این اعلام صلح و صفاست از یک نظر. اسلام دین صفا و صلح و خیر است، دین اخوّت و برادرى است. به همدیگر که مى‏رسیم سلام مى‏کنیم، یعنى من برادر تو هستم و تو برادر من هستى و من براى برادر خودم آرزو مى‏کنم (تعبیر آرزو هم غلط است، دعا مى‏کنم، آرزوى مسلمان دعاست) من براى تو آرزو مى‏کنم و دعا مى‏کنم سلامت و تندرستى را، سلامت روحى، سلامت اجتماعى، سلامت جسمى، انواع سلامتها را.

چیز عجیبى است که اصل سلام این است: سلامٌ علیکم‏، یعنى به صورت جمع ولو به فرد گفته شود. در این، یک نکته‏اى است و در حدیث هم وارد شده است که در سه مورد است با اینکه طرف مفرد است ولى سنت است که به صیغه جمع بگوییم.

یکى اینکه اگر کسى عطسه مى‏کند سنت است که مى‏گوییم: یرحمکم اللَّه‏ (نه یرحمک اللَّه) رحمت خدا بر شما. در مواقعى که طلب عافیت مى‏کنیم مثل اینکه به کسانى که از حمام بیرون مى‏آیند مى‏گوییم: عافاکم اللَّه، نمى‏گوییم: عافاک اللَّه. حدیث دارد که ما در سلام هم بالخصوص مى‏گوییم‏ سلام علیکم‏، یعنى وقتى به یک نفر هم برخوردمى‏کنیم نمى‏گوییم من فقط براى شخص تو سلم و سلام و صلح و سلامت مى‏خواهم، بلکه مى‏گوییم من براى شما برادران عموماً آرزوى سلم و سلامت مى‏کنم.

حرف من این است: ما اگر از یک چیزى مى‏خواهیم دست برداریم اول فکر کنیم ببینیم آیا آنچه که بعد انتخاب مى‏کنیم بهتر از این است؟ بعد یک چیزى انتخاب مى‏کنیم بى‏معنى و نامفهوم. یک عده افراد به همدیگر که مى‏رسند اصلًا سلام نمى‏کنند. مثل اینکه حیوان صامت هستند. وقتى به همدیگر برمى‏خورند کأنه لالند و زبان ندارند. یک عده دیگر مى‏گویند تعظیم عرض مى‏کنم. مگر «تعظیم» عرض‏کردنى است؟! نادانى تا کجا؟! یا یکى تنها مى‏گوید سلام. سلام [به تنهایى‏] سلام نیست، [باید گفت:] سلام علیکم‏. خجالت هم نباید کشید، شجاعت و عرضه و شخصیت باید داشت، با صداى بلند باید گفت: سلام علیکم‏. در اسلام افشاى سلام، یعنى بلند سلام کردن، سنت است، که پیغمبر اکرم فرمود: در معراج مقامات خیلى عالى را دیدم، سؤال کردم براى کیست؟ گفتند براى کسانى که اطعام طعام مى‏کنند، دیگران را سیر مى‏کنند، و دیگر اینکه سلام را افشا مى‏نمایند، بلند سلام مى‏کنند، و سوم اینکه در شبها در حالى که دیگران در خوابند بپا مى‏خیزند و نماز مى‏خوانند.

این را هم بدانید که ابتداى به سلام سنت است و جواب سلام واجب. بعضى افرادى که دچار عقده حقارتند و در خودشان احساس حقارت مى‏کنند، از هر وسیله‏اى [استفاده مى‏کنند] براى اینکه تکبر کنند بگویند ما آنچه که هستیم نیستیم، من کوچک نیستم بزرگم. یکى از مظاهرِ نشان دادن عقده حقارت این است که- مخصوصاً اگر پشت یک میزى هم نشسته باشد- یک نفر از در وارد مى‏شود، به عنوان یک مسلمان سلام مى‏کند، او سرش را بلند مى‏کند جواب سلام نمى‏دهد.

جواب سلام واجب است. سلام و ابتداى به سلام سنت است. اگر ده اجر براى سلام باشد نُه اجرش مال کسى است که ابتداى به سلام مى‏کند و یکى مال کسى است که جواب مى‏دهد، در حالى که او سنت را بجا آورده و این واجب را.

در سیره رسول خدا شنیده‏اید که هیچ کس در همه عمر نتوانست بر پیغمبر اکرم سبقت به سلام بگیرد. آنچنان مراقب بود. هرکسى که پیدا مى‏شد، قبل از اینکه او سلام کند پیغمبر به او سلام مى‏کرد.